ALBERT MEMMI

  Alan Sibé

            Albert MEMMI que’s morí eth 22 de mai a 99 ans. Vadut de Tunis en un barri popular eth 15 de deceme de 1920, d’un pair dab originas italianas e d’ua mair Berbèra, tots dus de confession judiva. Era sua lenga mairau qu’estó era lenga araba deths barris populars de Tunisia. Bon eslhève que profieitè d’ua borsa escolara, atau que podó seguir ua escolaritat ath licèu Carnot de Tunis e puish estudis de filosofia aras Universitats d’Alger e de La Sorbonne a Paris. Que hasó ua carrièra d’ensenhaire ara “Ecole pratique des hautes études” a Paris e ara “Ecole des hautes études commerciales” a Nanterre.  En tot estar ensenhaire que hasó ua carrièra d’escrivan dab ua òbra literària, politica e teorica deras importentas.

            Lavetz,  eth 22 de mai que partí en deishà’ns a nosauts occitanistas com a tots eths combatents de drets de pòples ua òbra indispensabla tà uei e tà doman, ua òbra universau.

            Albert MEMMI, qu’ei dera categoria deths grans pensadors de dominacion, dependéncia e opression e alavetz de libertat e emancipacion. En ua tempora de susmautas qui’s multiplican de pertot, de lutas de pòples contra colonialisme, neo-colonialisme e imperialisme, de lutas sociaus, de lutas antiracisme e de lutas feministas, Albert MEMMI, que demòra tostemps ath miei deras arreferéncias qui non pòden pas estar desconeishudas.

            Aquera òbra, lhèu tròp estacada ath sègle XXau, ara temporada dera descolonisacion e deth “tèrçmondisme”, que pareish uei drin estremada e probable desconeishuda de nombrós estudiants, intellectuaus e militants. Totun, que hè necèra encara de s’i anar tà putsar en aquera pensada pr’amor d’ua descolonisacion guaira acabada vertaderament com de dependéncias tostemps hòrtas de nacions e pòples per tots eths continents. Eth sègle XXIau, quan daubuns e pensavan “era fin d’istòria”, que ns’arrepèra tot eth camin de trobar, de treitiar e de seguir encara entà justícia sociau, libertat e emancipacion.

            Eras experiéncias passadas cristalizadas en nombrosas òbras teoricas qu’an de servir d’emparas ara reflexion. Eras òbras d’A. MEMMI que’n son, ua lista longa qui estó començada per un roman qui’u való celebritat de tira en 1953, « La Statue de sel » . Que relata era vita de mainat en barri judiu de Tunis com tota era diversitat dera ciutat. Mes que notarèi subertot dus libes: “Portrait du colonisé”précédé de Portrait du colonisateur”(1) dab ua prefaci de Jean-Paul Sartre e “L’homme dominé” (2).  

            En un prefaci de 1966 d’aquesta òbra màger “Portrait du colonisé”editat peth prumèr còp en 1957, Albert MEMMI qu’escrivó era suspresa davant era escaduda: “Après eths colonizats explicits, Argerians, Maroquins o Negres d’Africa, que comença a estar arreconeishut, arreivindicat e utilizat per d’autes òmis mestrejats d’ua auta manèira, com d’Americans deth sud, o Negres americans. Eths darrèrs en data qu’estón Canadians francés qui’m hasón er aunor de créier i trobar de nombrós esquèmas dera sua pròpia alienacion.“(3) E d’ajustar, “eth libe que m’avè escapat deras mans”(4) Atau qu’at podem díser, qu’avè tota consciéncia dera influéncia internacionau d’aqueras tèsis.

            Deth costat deras nacions dependentas era influéncia qu’ei estada vertadèra com arreperat per exemple per Bascoat, dab ua hòrta impression auprès deths militants e en particular de Txillardegui. (5). Per çò qui ei deths occitanistas, que pareish que n’aja pas tròp mercat ua reflexion militanta qui ei de tota faiçon de nivèu baish e arrestada aras icònas. N’èi pas guaire d’elements qui poscan testimoniar d’un gran interés tà aquera òbra teorica. Mes totun, qu’existeish ua arrevirada en occitan, sonque deth “Retracht del colonisat”, acompanhada d’un simple resumit de “Retracht del colonisaire”. Per letra Albert MEMMI qu’escrivó “L’occitan serà la dotzenau lenga emplegada per  revirar mon ensag …”(6)

            Cap deras annadas 90, qu’estei envitat tà ua comunicacion escriuta ath collòqui deth 30au aniversari dera sortida de “Portrait du colonisé” e tàd  aunorar Albert MEMMI (7) Que la titolèi “Un outil de combat pour les peuples dépendants”, (7) Tà jo qu’esté eth parat, a travèrs quauquas frasas tiradas d’aquera òbra d’amuishar quin  estère utila aquera pensada tàth combat noste. En tot saber qu’enter nacions colonizadas e nacions dependentas n’i pas guaire de diferéncia, sonque, com at digó Lenine, eth rapòrt ath capitau.

            Per segur quin ei possible de non pas ns’arreconéisher nosauts, nacion e pòple dependents tot parièr com nacions e pòples colonizats dens tota aquera reflexion quan A. MEMMI escrivó: “Eth colonizat que pareish condemnat a pèrder progressivament era memòria”. Qu’ei “era amnesia culturau” e “per pòc que dure era colonizacion que’s pèrd dentiò sovièr de libertat” (8) E qu’i ajustè era consequéncia, era pèrta deth sovier de libertat, ”que desbremba çò que còsta o non gausa pas mes en pagar eth prètz”.

            Qu’avi soslinhat tanben un aute trèit dera alienacion, “era “mistificacion” , qui ei era acceptacion peth colonizat deth sué “portrèit mitic e desondrant”. E nombre de militants que pòden, shens pena, tornar trobar aqueths moments de mau compréner penós, dab ua esquèrra ena incapacitat de compréner eth nacionalisme deths colonizats e qui ei objècte, per Albert MEMMI, d’ua descripcion riale.”(9)  

            Que’s poderé parlar tanben deth “bilingüisme coloniau” (10) considerat com un “drama lingüistic”. (11)  Era question dera lenga que vau de reflexions qui n’an pas perdut nat interés uei encara.  “En conflicte lingüistic qui abita eth colonizat, era sua lenga qu’ei era umiliada, era aclapada. E aqueth mesprètz, objectivament fondat, fin finala, que’u hè eth sué. De si madeish, que’s hica a estremar aquera lenga infirma, a l’estujar aths oelhs deths estrangèrs, a non paréisher ara aise qu’ena lenga deth colonizaire.” (12) Vergonha que coneishem.

            Atau, Albert MEMMI que’ns mia ath còr deth procèssus dera despersonalizacion e dera desnacionalizacion. “Sola aquesta lenga que permeteré ath colonizat de tornar nodar eth sué temps interromput, de tornar trobar era sua continuitat perduda e era dera sua istòria”. (13)

            Peras annadas 80, ath parat d’un petit tribalh d’estudiant, mes d’un còp qu’encontrèi Albert MEMMI. Qu’u coneishèvi dijà com escrivan e subertot com engatjat ena pensada dera descolonizacion e dera desalienacion a travèrs eths estudis de sciéncias sociaus e politicas. Qu’aví leguit e estudiat eths libes mes que descobrí drin er òmi, ua escadença e un gran privilègi. Que n’èi guardat eth sovièr d’ua òmi d’umanitat grana, atentiu e arrespectuós ath auts e aras pensadas, d’ua grana elegància intellectuau e personau.

• (1) Albert MEMMI, Portrait du colonisé précédé par Portrait du colonisateur, Paris, Gallimard, 1985.
• (2) Albert MEMMI, L’homme dominé, Paris, Gallimard, 1968.
• (3) A. Memmi, Préface de l’auteur à l’édition de 1966 en Portrait …, op. cit., p. 15.
• (4) Idem.
• (5) Beñat OIHARTZABAL, Albert Memmi gogoan, ENBATA, 20.07.2020.
• (6) Albert MEMMI, Retracht del colonisat, revirat per Cristian Rapin, Vent Terral, 1983, p.6.
• (7) Alan SIBÉ, Un outil de combat pour les peuples dépendants, en Albert MEMMI prophète de la décolonisation, Paris, SEPEG International, 1993, p.129.
• (8) A. MEMMI, Portrait …, op. cit., p. 113.
• (9) A. SIBE, op. cit., p. 131.
• (10) A MEMMI, Portrait …, op. cit. P.125.
• (11) Idem., p.127.
• (12) Idem., pp. 126-127.
• (13) Idem. P.129.

  .

                                                                                                    

 

  .